💨 Zaburzenia osobowości

---

Zaburzenia osobowości to stałe wzorce zachowania, odbiegające od normy, mające swój początek już w dzieciństwie. Cechy te wpływają negatywnie na osobę chorą, powodując jej cierpienie. Osoba z zaburzeniem osobowości może być nadmiernie podejrzliwa, żyć w ciągłym lęku przed krytyką lub nie liczyć się z normami społecznymi. Zobacz, jakie zaburzenia osobowości wyróżniamy i na czym polega ich leczenie.

Zaburzenia osobowości to zaburzenia psychiczne, które można scharakteryzować jako zespół cech i zachowań powodujących trudności w funkcjonowaniu. Przez te głęboko zakorzenione i utrwalone wzorce postępowania osoba z zaburzeniem osobowości ma problemy w relacjach, zaburzony jest także jej sposób postrzegania siebie i otoczenia.

Zobacz także: Choroba dwubiegunowa to wieczne huśtawki nastroju. Jak leczyć zaburzenie afektywne dwubiegunowe?

Zaburzenia osobowości pojawiają się na ogół w dzieciństwie i nie ustają w wieku dojrzałym. To trwałe zmiany charakteru, które wpływają destrukcyjnie na osobę zaburzoną i jej środowisko. Osoba z zaburzeniami osobowości zazwyczaj nie zna samej siebie, nie potrafi radzić sobie z wyzwaniami i gubi się w sytuacjach społecznych. To nieprzystosowanie do życia powoduje cierpienie osoby zaburzonej. Niejednokrotnie cierpią też jej bliscy.

***********
Główne cechy zaburzeń osobowości:
***********
#głęboko zakorzenione wzorce zachowań od dzieciństwa lub młodości,
# mało elastyczne reakcje na sytuacje indywidualne i społeczne,
# odmienny niż spotykany w danej kulturze sposób spostrzegania, myślenia i odczuwania,
#obejmowanie wiele zakresów funkcjonowania psychologicznego (emocje, postawy, myślenie, pobudliwość, kontrola popędów itp.),
# subiektywne cierpienie,
trudności w osiągnięciach życiowych.

***********
Zaburzenia osobowości - rodzaje i objawy
***********
W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 wyróżnia się osiem głównych typów zaburzeń osobowości.

Osobowość paranoiczna - cechuje ją brak zaufania do innych ludzi, podejrzliwość, wrogość, nadmierna wrażliwość na krytykę. Taka osoba często ma zawyżone poczucie własnej wartości, a jej reakcje są nacechowane chłodem. Osobowość paranoiczna może zauważać zniewagę i lekceważenie w słowach, które wcale nie miały nieść takiego przekazu.

Osobowość schizoidalna - robi wrażenie osoby chłodnej emocjonalnie, przy pierwszym kontakcie nie tryska humorem. Jej poglądy odbiegają od poglądów innych osób i mogą być ekscentryczne. Takie osoby są samotnikami, nie czerpią satysfakcji z reakcji interpersonalnych i trzymają się na uboczu. Nie wchodzą w trwałe związki i nie interesują się seksualnością.

Osobowość dyssocjalna - takie osoby nie liczą się z osobami i potrzebami innych ludzi i nie przestrzegają norm społecznych. Są impulsywne i agresywne, mają niską tolerancję na frustrację i nie przewidują konsekwencji swoich czynów. Często łamią prawo i nadużywają alkoholu lub środków psychoaktywnych.

Osobowość chwiejna emocjonalnie:
podtyp impulsywny - takie osoby cechuje zmienny nastrój i skłonność do wybuchów, reagują gniewem i przemocą.
podtyp borderline - (osobowość z pogranicza) oprócz chwiejnych emocji borderline charakteryzuje niejasny obraz siebie, celów, preferencji, przeżywanie chronicznej pustki, angażowanie się w niestabilne związki.

Osobowość histrioniczna - taka osoba ma potrzebę być w centrum uwagi. Charakteryzuje ją płytka uczuciowość i skłonność do teatralnych zachowań. Prowokuje i uważa swoje związki za bliższe, niż są nimi w rzeczywistości.

Osobowość anankastyczna - jest sumienna, obsesyjnie dba o szczegóły, chorobliwie obawiając się popełnienia błędu. Jest mało elastyczna w kwestiach etycznych i religijnych.

Osobowość unikająca - żyje w ciągłym lęku przed krytyką i odrzuceniem. Ma trudność w nawiązywaniu kontaktów społecznych, unika wyzwań, jednocześnie odczuwając cierpienie z tego powodu.

Osobowość zależna - takie osoby czują się niekompetentne i mają problem z formułowaniem własnych opinii. Cechuje je uległość. W wielu sytuacjach społecznych czują się bezradne. Potrzebują wsparcia innych osób.

***********
Zaburzenia osobowości - przyczyny
***********
Na wystąpienie zaburzeń osobowości mogła wpłynąć:

# brak rodzica,
# długotrwała separacja,
# nieprawidłowe relacje pomiędzy ojcem i matką,
# dorastanie w warunkach społecznej patologii),
doświadczenie maltretowania (przemoc fizyczna, słowna, seksualna).
# relacje pomiędzy dzieckiem a rodzicami,
# nadopiekuńczość i kontrolujący rodzice,
# surowe wychowanie i chłód emocjonalny.

Jednym z kryteriów branych pod uwagę przy rozpoznawaniu zaburzeń osobowości jest wiek, w którym u pacjenta pojawiły się pierwsze objawy. Zwykle ma on początek w okresie dorastania i we wczesnej młodości.

Inne aspekty brane pod uwagę to czynniki biologiczne i nieprawidłowości dotyczące układów neuroprzekaźnikowych.

Specjaliści zwracają też uwagę na skutki nadużywania substancji psychoaktywnych.

***********
Zaburzenia osobowości - leczenie
***********
Podstawową metodą leczenia zaburzeń osobowości jest długoterminowa psychoterapia grupowa lub indywidualna, a jej skuteczność zależy od stopnia zaburzenia. Specjaliści najbardziej polecają psychoterapię wglądową. Zazwyczaj dobre efekty daje psychoterapia analityczna lub terapia psychodynamiczna oraz podejście behawioralno-poznawcze. Leczenie zaburzeń osobowości jest trudne ze względu na kryzysowe sytuacje i wymaga od psychoterapeuty dużego doświadczenia oraz stałej superwizji.

W zaburzeniach osobowości współwystępują czasem nerwica lub depresja. Naukowcy często łączą też występowanie zaburzeń odżywiania (bulimia, anoreksja) z zaburzeniem borderline. Jeśli pacjent zmaga się z lękiem lub stale obniżonym nastrojem można zastosować leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe i uspokajające.

Czasem impulsywność i zachowania agresywne pacjentów mogą złagodzić leki normotymiczne (przeciwpsychotyczne). U pacjentów z zaburzeniem osobowości borderline dobre efekty w przypadku zachowań autoagresywnych dają leczenie lekami przeciwdepresyjnymi z grupy SSRI.